ENERJİ İLETİM HATTINDA KULLANILAN DİREKLER

Elektrik enerjisinin üretildiği santralden iletimi ve dağıtımı için hava hatları kullanımına ihtiyaç duyulur. Hava hatlarında kullanılan iletkenleri birbirlerinden belirli bir mesafede ve havada tutmaya yarayan, belirli bir yüksekliğe sahip şebeke sistemine direk denir.

Enerji nakil hatlarında kullanılan direkler hem yapım gereçlerine göre hem kullanıldıkları yere göre hem de gerilim seviyesine göre çeşitlilik gösterir.

  Yapım Gereçlerine Göre Direk Çeşitleri

Yapım gereçlerine yani kullanılan malzemeye göre direkler kendi aralarında 3 şekilde sınıflandırılır:

• Ağaç Direkler
• Beton Direkler
• Demir Direkler

 Ağaç Direkler

Ağaç direkler; köknar, ardıç, karaçam, ladin gibi ağaçlardan yapılan direk çeşididir. Alçak ve orta gerilim seviyesinde olan iletim-dağıtım hava hatlarında kullanılır. Mekanik dayanımları azdır ve bu yüzden olumsuz hava şartlarından etkilenirler. Bunu önlemek içinse ağaç direklere bakır sülfat emdirmek veya katranlamak gibi özel işlemler uygulanır. Ağaç direklerde, direkler arası mesafe kısa olmalı ve gerilim seviyesi yüksek seçilmemelidir.

Ağaç direklerin avantajları; ucuzdur, hafif ve esnektir, taşınma ve dikilmeleri diğer direklere göre daha kolaydır. Bunun yanında boyama masrafları yoktur ve kaçak akımlara karşı daha güvenilirdir. Dezavantajları ise; yıldırım düştüğünde yanabilir, ömürleri kısadır ve esnek oldukları için salgıları değişebilir.

Beton Direkler

Beton direkler:Çimento, su ve katkı maddelerinin uygun oranda karıştırılmasıyla elde edilen beton ve yüksek dayanımlı çelik tel veya çelik çubukların kullanılmasıyla üretilen direk çeşididir. Genellikle alçak ve orta gerilim seviyesinde kullanılır.

Beton ve çelik malzemenin uygunluğunun sağlanması için titreşim (vibrasyon) ve savurma (santrifüj) yöntemleri uygulanır. Bu yöntemle üretilen direklere ise betonarme direkler denir. Santrifüj direklerin içi boş ve kesiti daire şeklinde iken vibrasyon direklerin içi dolu ve kesiti dikdörtgen şeklindedir.

Beton direklerin en büyük avantajı hava şatlarından veya sanayi bölgesinde açığa çıkan zararlı gazlardan az etkilenmeleridir. Kaçak akıma karşı güvenilirdir ve çok az bakım gerektirirler. Dezavantajları ise; kırılgan ve tek parça halinde olmaları nedeniyle taşınması ve ağır oldukları için montajı zordur.

Demir Direkler

Demir direkler; tüm gerilim seviyelerinde kullanılabilen ve demir çelikten yapılmış direk çeşididir. Demir direkler; boyalı kaynaklı ( orta ve alçak gerilimde kullanılan A ve kafes direklerde ) ve galvanizli cıvatalı  ( yüksek gerilim ve kimyasal etkilere maruz kalınan yerlerde ) olarak üretilir. Beton direkler, ağaç direklere kıyasla çok daha uzun ömürlü ve beton direklere göre de hafiftir. Herhangi bir sebeple meydana gelebilecek arızanın onarımı da kolaydır.

Demir direk çeşitleri de kendi aralarında 3 ’ ayrılır:

• Boru Direkler
• A ve Kafes Direkler
• Putrel Direkler ( Pilon / Çatal)

Kullanım Yerlerine Göre Direk Çeşitleri

Direkler kullanım yerlerine göre durdurucu, köşede durdurucu, taşıyıcı, köşede taşıyıcı, nihayet, branşman, tevzi ve geçit olmak üzere sınıflandırılır.

Durdurucu Direkler

Durdurucu direkler, iletkenleri gerdirmek ve iletim hattına iletken çekiminde kolaylık sağlamak için kullanılır. Amaç; enerji iletim hattında düz hattı durdurmaktır. Genellikle 2 durdurucu direk arasında 7 tane taşıyıcı direk bulunur. Durdurucu direklerin en önemli avantajları; çıkabilecek arızalarda ( tel kopması, hat yıkılması vb.), arızanın iki direk arasında sınırlı kalmasıdır. Durdurucu direklerin üzerinde camperler sıklıkla kullanılır ve iletkenlerin doğrultusunda izolatör bulunur.

Köşede Durdurucu Direkler

Köşede durdurucu direklerin durdurucu direklerden farkı köşe noktalarında ve açısal sapmalarda kullanılmasıdır.

Taşıyıcı Direk

Taşıyıcı direklerin görevi hava hatlarında durdurucu direkler arasındaki iletkeni taşımaktır.

Köşede Taşıyıcı Direk

İletim hattı yön değiştirdiği yerlerde kullanılan direklerdir.

Nihayet (Son)Direkler

Nihayet veya son direkleri; şalt sahası giriş – çıkışlarında, trafo binasına giriş –çıkışlarda ve hava hattının başında-sonunda kullanılan direklerdir.

Branşman Direkler

Hava hatlarında taşıyıcı ve köşede taşıyıcı direklerden bir veya iki yönde ayrılmalar oluyorsa bu durumdaki direklere branşman direkler denir.

Tevzi Direkler

Enerji iletim hava hatlarında ikiden fazla nihayet bağı ile bağlı olan hatların kollara ayrılarak dağıtımının yapıldığı direklere denir. Tevzi direklerin görevi branşman direklerde olduğu gibi dağıtımdır.

Geçit Direkler

Geçit mesafesi uzun olan ( nehir, boğaz, kanal vb.) yerlerden geçişlerde yani atlamalarda kullanılan direklerdir.

Gerilim Seviyesine Göre Direk Çeşitleri

Gerilim seviyesine göre direk çeşitleri; alçak, orta, yüksek ve çok yüksek gerilim olmak üzere 4 ayrı şekilde sınıflandırılır.

Alçak Gerilimde Kullanılan Direkler

1000 volt gerilim seviyesine kadar alçak gerilimde kullanılan direkler ağaçtan, betondan veya demirden yapılabilir. Bazı durumlarda hem alçak gerilim hattı hem de orta gerilim hattı aynı direkte bulunabilir.

Orta Gerilimde Kullanılan Direkler

  1kV ile 34,5 kV gerilim seviyesi arasında kullanılan direklerdir. Ağaç, beton ve demir olarak üretilir ancak şu an en çok kullanılan beton ve demir direklerdir. Ağaç direkler ise acil durumlarda kullanılmaktadır.

Yüksek Gerilimde Kullanılan Direkler

34,5 kV ile 154 kV gerilim seviyesinde kullanılan, galvaniz saclı, vidalı, kafes ve A tipi direklerdir. Boyalı kaynaklı demir direklerin ortam şartlarından etkilenmemeleri için boya ve koruyucu tabakalar ile işlem yapılır. Yapılan bu koruyucu tabakaların belirli periyotlarda yenilenmesi gerekir.

Çok Yüksek Gerilimde Kullanılan Direkler

154 kV ile 380 kV arasındaki gerilim seviyesinde galvaniz saclı, vidalı kafes ve A tipinde kullanılan direklerdir. Çok yüksek gerilimde kullanılan direklerin tamamı kafes demir direklerdir. Direklerin ana elemanları olan köşebent parçaların boyutları ve malzeme kalitesi maruz kaldıkları kuvvetlere göre üretilir.

[mks_toggle title=”Kaynakça” state=”close “]

• https://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Direkler.pdf
• https://hbogm.meb.gov.tr/MTAO/1EnerjiUretimiIletimiVeDagitimi/unite12.pdf
• https://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/elektrik-direklerinin-cesitleri-ve-ozellikleri/21986#ad-image-0

[/mks_toggle]